تحلیل گفتمان مناظره های تلویزیونی انتخابات دهم ریاست جمهوری اسلامی ایران (1388)

چکیده: در این تحقیق، متن مناظره های تلویزیونی انتخابات دهم ریاست جمهوری ایران مورد بررسی قرار گرفت تا ضمن تعیین محورهای مهم گفتمانی هر یک از چهار نامزد حاضر در این انتخابات، چگونگی استفاده و یا عدم استفاده آنها از محورهای گفتمانی مشترک یا غیرمشترک در مقابل یکدیگر هم مشخص شود. برای دستیابی به این اهداف، از الگوی تحلیل گفتمانی پنج سطحی دکتر حسن بشیر، که صورت تکمیلی شیوه تحلیل گفتمانی نورمن فرکلاف است، استفاده شد. این الگو شامل سطوح پنجگانه "سطح سطح"، "عمق سطح"، "سطح عمق"، "عمیق" و "عمیق تر" است. جامعه آماری تحقیق، متن گفتاری هر شش مناظره انجام گرفته بین نامزدها بوده و واحدتحلیل هم، گزاره های اساسی مطرح شده نامزدهاست. از نظریه بازنمایی به عنوان نظریه ای مفهومی، به علاوه "شیوه های عملیات روانی" نامزدها (تکنیک های پروپاگاندا) و آداب اسلامی مناظره هم به صورت ضمنی در کار تحلیل استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که محورهای عمیق تر گفتمانی مشترک نامزدها- که تا حد زیادی بیانگر اولویت های نامزدها هم هست- حول انتقاد به احمدی نژاد و دولتش شکل گرفته است؛ بدین صورت که کروبی در هر سه مناظره خود، بداخلاقی و سوء تبلیغ جبهه احمدی نژاد را علیه خود و قانون گریزی و استبداد احمدی نژاد تئوریزه کرده است و بر بی توجهی دولت نهم به حقوق شهروندی هم تاکید کرده است. موسوی در هر سه مناظره خود، ناکارآمدی دولت؛ خاصه ناکارآیی و فساد اقتصادی دولت و همچنین بی اخلاقی، قانون گریزی، فساد دولت و استبداد احمدی نژاد را تئوریزه کرده است و رضایی هم در هر سه مناظره خود، ناکارآمدی، قانون گریزی و استبداد در دولت را تئوریزه کرده است. البته بین نامزدهای رقیب احمدی نژاد، رضایی تنها کسی بوده است که در هر سه مناظره خود، توجه و اولویت خود را در مورد نقش نخبگان در توسعه ملی، مورد تاکید قرار داده است. تنها موضوعی هم که احمدی نژاد در هر سه مناظره خود تکرار کرده است، دفاع از رویکرد و عملکرد دولت؛ خاصه در عرصه اقتصاد بوده است. از میان شیوه های عملیات روانی به کار گرفته شده توسط نامزدها، احمدی نژاد بیش از هر چیز از دو تکنیک برچسب زنی و گواهی بهره برده است. موسوی، بیش از هرچیز از تکنیک های برچسب زنی، بحران سازی، یکرنگی با مخاطب و گواهی استفاده کرده است. رضایی بیشتر از تکنیک های برچسب زنی، بحران سازی و کلی گویی بهره برده است و کروبی هم بیشتر از تکنیک های برچسب زنی، بحران سازی و گواهی استفاده کرده است. سطح بالای به کارگیری شیوه های عملیات روانی توسط نامزدها در این مناظره ها و مقایسه آن با آداب مناظره های اسلامی؛ خاصه رعایت انصاف و دوری از اهانت و تمسخر رقیب، بیانگر وجود فاصله بین مناظره های صورت گرفته و مناظره های ایده آل اسلامی است.